ശിവപ്രീതി വരുത്തുന്നതിന് ആചരിക്കുന്ന ശ്രേഷ്ഠകര്‍മ്മങ്ങളിലൊന്നാണു പ്രദോഷവ്രതം. സന്ധ്യയ്ക്ക് ത്രയോദശി തിഥി വരുന്ന ദിവസമാണു പ്രദോഷമായി കണക്കാക്കുന്നത്. പ്രദോഷം മാസത്തില്‍ രണ്ടെണ്ണം ഉണ്ട്, കറുത്തപക്ഷത്തിലേതും വെളുത്തപക്ഷത്തിലേതും. രണ്ടു പ്രദോഷവും വ്രതം അനുഷ്ഠിക്കാറുണ്ട്. ഇത്തവണത്തെ പ്രദോഷം നവംബര്‍ 13 ബുധനാഴ്ചയാണ്.

പുണ്യക്രിയകള്‍ക്ക് ഏറ്റവും ഉത്തമമായ ദിവസമായാണു പ്രദോഷത്തെ കരുതുന്നത്. ദാരിദ്ര്യദുഃഖ ശമനം, കീര്‍ത്തി, ശത്രുനാശം, സന്താനലബ്ധി, രോഗശാന്തി, ആയുസ്, ക്ഷേമം, ഐശ്വര്യം എന്നിവയെല്ലാം പ്രദാനം ചെയ്യുന്ന വ്രതമാണിത്. പ്രഭാതസ്നാനശേഷം ശുഭ്രവസ്ത്രം ധരിച്ച് ഭസ്മലേപനവും രുദ്രാക്ഷധാരണവും നടത്തിയ ശേഷം ശിവക്ഷേത്ര ദര്‍ശനം നടത്തുക. ഉപവാസവും പഞ്ചാക്ഷരീ മന്ത്രം ജപവും നിര്‍ബന്ധം. സ്നാന ശേഷം സന്ധ്യയ്ക്കു ക്ഷേത്രദര്‍ശനം നടത്തി ശിവപൂജ നടത്തി കൂവളമാല സമര്‍പ്പിക്കുകയും വേണം. ഈ സമയത്ത് കൂവളത്തിലകൊണ്ട് അര്‍ച്ചന നടത്തുന്നതും വിശേഷമാണ്. അതിനു ശേഷം പാരണയോടുകൂടി വ്രതസമാപ്തി വരുത്താം.

പ്രദോഷത്തിലെ വിധിപ്രകാരമുള്ള വ്രതമനുഷ്ഠാനം സകല പാപങ്ങളെയും നശിപ്പിക്കും. ശിവപാര്‍വതിമാര്‍ ഏറ്റവും പ്രസന്നരായിരിക്കുന്ന പ്രദോഷസന്ധ്യയില് ശിവഭജനം നടത്തുന്നത് അഭീഷ്ടസിദ്ധിക്ക് അതിവിശേഷമാണ്. അതിനാല്‍ത്തന്നെ ഈ സമയത്തെ ആരാധനയ്ക്ക് അതീവ പ്രാധാന്യമുണ്ട്. കൃഷ്ണപക്ഷവും ശനിയാഴ്ചയും കൂടി വരുന്ന പ്രദോഷത്തിനു കൂടുതല്‍ വൈശിഷ്ട്യമുണ്ട്. തിങ്കളാഴ്ച വരുന്ന സോമപ്രദോഷവും ശ്രേഷ്ഠമാണ്. സമ്പത്ത്, ഐശ്വര്യം, സന്താന സൗഖ്യം തുടങ്ങി ഭൗതികമായ അഭിവൃദ്ധിയും ഈ വ്രതാനുഷ്ഠാനം നല്‍കുമെന്നാണു വിശ്വാസം. ആദിത്യദശാകാലമുള്ളവര്‍ വ്രതം നോക്കുന്നതു കൂടുതല്‍ ഐശ്വര്യ നല്‍കും.

സ്ത്രീ പുരുഷ ഭേദമില്ലാതെ വ്രതം അനുഷ്ഠിക്കാവുന്നതാണ്. ശിവസ്തോത്രങ്ങള്‍, ശിവസഹസ്രനാമം എന്നിവ ജപിച്ചും, ശിവക്ഷേത്ര ദര്‍ശനം എന്നിവയോടുകൂടിയും വ്രതം അനുഷ്ഠിക്കുന്നത് അത്യുത്തമം.

പ്രദോഷസന്ധ്യാ സമയത്ത്, കൈലാസത്തില്‍ ആനത്തോലുടുത്ത മഹാദേവന്‍, മഹാദേവിയെ രത്നപീഠത്തിലിരുത്തി ദേവിയുടെ മുന്‍പില്‍ ആനന്ദ നടനം ആടും. ആ പുണ്യവേളയില്‍ വാണീഭഗവതി വീണ വായിക്കുന്നു. ബ്രഹ്മാവ് താളം പിടിക്കുന്നു. ദേവേന്ദ്രന്‍ പുല്ലാങ്കുഴല്‍ ഊതുന്നു. മഹാലക്ഷ്മി ഗീതം ആലപിക്കുന്നു. മഹാവിഷ്ണു മൃദംഗം വായിക്കുന്നു. നന്ദിയും ഭൃംഗിയും നടനം ചെയ്യുന്നു. സ്തുതിപാഠകന്മാര്‍ സ്തുതിഗീതം ആലപിക്കുന്നു. ഗന്ധര്‍വയക്ഷ കിന്നരന്മാര്‍, അപ്സരസുകള്‍ എല്ലാവരും ഭഗവാനെ സേവിച്ചു നില്‍ക്കുന്നു. അങ്ങനെ പ്രദോഷസന്ധ്യാ സമയത്ത് കൈലാസത്തില്‍ എല്ലാ ദേവീദേവന്മാരുടെയും സാന്നിധ്യമുണ്ട്.

പ്രദോഷ സന്ധ്യാവേളയില്‍ ഭഗവാനെ പ്രാര്‍ത്ഥിച്ചാല്‍ അത്യധികം സന്തോഷവതിയായ ജഗജ്ജനനിയുടെയും മഹാദേവന്റെയും മറ്റെല്ലാ ദേവീദേവന്മാരുടെയും അനുഗ്രഹം ലഭിക്കും.

ശനിയാഴ്ചകളില്‍ വരുന്ന മഹാപ്രദോഷദിനത്തില്‍ ശിവക്ഷേത്ര ദര്‍ശനം നടത്തി വണങ്ങിയാല്‍ അഞ്ചു വര്‍ഷം ശിവക്ഷേത്രത്തില്‍ പോയ ഫലം സിദ്ധിക്കുമെന്നാണു വിശ്വാസം. തുടര്‍ച്ചയായി രണ്ടു ശനിപ്രദോഷങ്ങള്‍ അനുഷ്ടിച്ചാല്‍ അര്‍ദ്ധനാരീശ്വരി പ്രദോഷം എന്നു പറയുന്നു. ഈശ്വരനും ദേവിയും ചേര്‍ന്ന് അര്‍ദ്ധനാരീശ്വരരായിട്ടുള്ളതിനാല്‍ ഇതുവഴി വേര്‍പിരിഞ്ഞ ദമ്പതികള്‍ ഇണങ്ങിച്ചേരുമെന്നും, വിവാഹതടസ്സങ്ങള്‍ നീങ്ങുമെന്നും നഷ്ടപ്പെട്ട സമ്പാദ്യം തിരികെ ലഭിക്കുമെന്നുമാണു വിശ്വാസം.